się “nie akcentowana forma
dopełniacza
I biernika zaimka zwrotnego: siebie”:
Myję się
w zimnej wodzie. Przejrzyj się w
lustrze i po-
praw fryzurę. Zjawiłeś się
w samą porę! *
Forma
się
może pełnić różne funkcje wtórne, takie jak: a) wy-
rażanie, że czynności
nazywane przez czasownik od-
noszą się do obu
sprawców (znaczenie wzajemności):
Przestałcie się
kłócić ! ; b) tworzenie konstrukcji o zna-
czeniu biernym:
buduje się dla nich schronisko.
( = Schronisko jest budowane)
; c) w języku potocz-
nym wyrażanie intensywności,
wzmocnienie znaczenia
czasownika bez
się: Nie chcieliście się
pytać o radę-
oto skutki. Nie sluchaliście
się rodziców, słuchajcie się
teraz lekarzy. Czy ta żarówka
nie za mocno się świe-
ci ? W
starannej polszczyźnie należy w takich kontek-
stach opuścić zaimek
zwrotny.; d) Zaimek się może
też współtworzyć
orzeczenia zdał bezpodmiotowych:
Zrobilo się ciemno. “Na co
dzień” pisze się oddzielnie.
Próbuje się ich pogodzić.;
e) Ponadto forma się bywa
składnikiem niektórych
czasowników nieprzechod-
nich: bać
się, nabawić się, rozglądać się, śmiać się,
wygłupiać się, wyzbyć się.
* Formy się nie należy
używać ani na początku
zdania, ani na końcu, ani po
przyimku. Najlepiej
umieszczać ją przed czasownikiem
(czasem może ją
nawet dzielić od czasownika jakiś
inny wyraz): Czy
pan się stara o jego córkę ? (nie: Czy
pan o jego córkę stara się?)
Chcemy się z wami spot-
kać o drugiej. Jak można
tak się kłócić!
* Zaimek się
może wystąpić na
kołcu zdania, jeśli składa się ono
z samego orzeczenia:
Wypogodziło się. Popsuł
się !
Napijecie się?
Jeżeli w zdaniu (zwłaszcza niezbyt
długim) występują
dwa czasowniki z zaimkiem się,
w drugim z nich
można opuścić ten zaimek ze
względów stylistycznych:
Starał się w niej zakochać
. (nie: Starał się
zakochać się w niej.) Bał
się nabawić
grypy przed wyjazdem. (nie:
Bał się nabawić się gry-
py przed wyjazdem.) Por.
siebie, sobą, sobie.
II D kult. I, 75,
150, 220: KJP, 400-402; U Pol. (2), 36,
181, 323,
380. I SWK, 296.
źródło: nowy słownik poprawnej polszczyzny pwn
Prawdziwa cnota krytyk się nie boi