Nie
1. “partykuła przecząca” * Jeżeli
stanowi
zaprzeczenie czasownika,
który rządzi dopelnieniem
bliższym, to czasownik
będący tym dopełnieniem sta-
wiamy w dopełniaczu. Np.;
Nie znam tej dziewczyny.
Nie widziałem takiej książki.
* Użycie dopełniacza po
zaprzeczonym czasowniku
jest możliwe także wtedy,
gdy rzeczownik jest dopełnieniem
dalszym lub okolicz-
nikiem. Np.: Głowa jej
już nie boli (obok równie popraw-
nego: Głowa już ją nie
boli). Nie przeszli jeszcze pięciu
kilometrów). *
Jeżeli partykuła nie jest
używana z przymiotnikami
i przysłówkami w stopniu
wyższym, to łączy się z
wyrazami porównawczymi niż,
od, rzad. jak. Np.: Nie
większy niż pies. Nie większy
od psa. rzad. Nie większy
jak pies (ale bez przeczenia
tylko: Większy niż pies,
większy od psa; nie: Większy
jak pies) *
Niepoprawnie: Co (by) nie…, który (by) nie …, kto
(by) nie…, itp. W takich
wypadkach poprawne są kon-
strukcje bez partykuły
nie, a z cząstką –kolwiek. Np.:
Co by nie zrobił, poprawnie:
cokolwiek by zrobił, za-
wsze zrobił źle. Gdzie
nie poszedł, poprawnie: gdzie-
kolwiek poszedł, miał znajomych.
niepoprawnie: Jak
by nie było, poprawnie:
jakkolwiek by było, zawsze bę-
dzie dobrze. Niepoprawnie:
jaki by nie był, poprawnie:
jakikolwiek by byl, byle
był. Niepoprawnie: kto nie spo-
jrzał, poprawnie: ktokolwiek
spojrzał, zakochał się
w niej. *
W połączeniu z wyrazami jednosylabowymi ak-
cent pada na partykułę
nie wówczas, gdy nie jest ona
wyróżniona znaczeniowo.
Np.: Nie mów tak głośno.
Nie bij ! Jeśli podkreślamy
drugi wyraz, partykuła nie po-
zostaje bez akcentu. Np.:
Nie ty, ale on. * Partykułę nie
pisze się oddzielnie :
a) z wszystkimi formami czaswni-
ka, np. Nie widzieć, nie
widział, nie widzieliby, nie wi-
dziano, nie widząc, poza
imieslowami przymiotnikowy-
mi; także z czasownikami
niewłaściwymi, np. nie wolno,
nie brak, nie wiadomo,
nie trzeba; b) z liczebnikami,
Np. nie siedem, nie siódmy,
nie siedmioro, nie sied-
miokroć (wyjątki: niejeden
w zn. ‘ wiele’, niewiele, ni-
wielu); c) z zaimkami,
np. Nie ten, nie ono, nie twój (wy-
Jątki : niejaki, niejako,
niektóry, nieco, nieswój – wyrazy
te w całości mają z partykułą
nie znaczenie inne niż wy-
nikające z zsumowania znaczeł
składników); d) z przy-
imkami, np. Nie ze (mną),
nie od (domu_, nie w (szufla-
dzie); e) z partykułami,
np. Nie lada, nie tylko, nie je-
szcze; f) z przymiotnikami
I przysłówkami w stopniu
wyższym I najwyższym, np.
Nie wyższy, nie najwywyższy,
nie wyżej, nie najwyżej;
g) z przysłówkami nieodprzy-
miotnikowymi, np. nie wczoraj,
nie zawsz (wyjątki: nie-
raz w zn, ‘ wiele razy
’, niezbyt, nieomal, nieopodal).
* Partykułę nie
piszemy także rozdzielnie zawsze wtedy,
gdy wyrażenia z nią stanowią
wyraźne przeciwstawienie
innych wyrażeł. Np.: Uroczystość
rozpoczął nie polo-
nez, lecz walc angielski.
On jest nie wysoki, wręcz prze-
ciwnie – niski. Zagrał
nie żle, ale wręcz fatalnie.l roz-
dzielna pisownia nie jest
właściwa także przy zaprze-
czonym orzeczniku. Np.:
To nie docent, to profesor.
Jego źona już nie młoda,
więc… * Z imiesłowami przy-
miotnikowymi partykułę
nie piszemy zasadniczo łącz-
nie, niezależnie od znaczenia
całości . Np.: Kwestie
dziś niewyjaśnione, muszą
zostać wyjaśnione jutro.
Osoba stale niepaląca.
Osoba w tej chwili niepaląca.
Pisownia rozdzielna jest
właściwa tylko przy wyraźnym
przeczeniu. Np.: Postać
nie znana, lecz całkowicie ob-
ca. Ani nie czytający,
ani nie piszący, a dopuszczalna
także wówczas, gdy chce
się świadomie mocno pod-
kreślić czasownikowy charakter
zaprzeczonego imie-
słowu * Jest
to zasada nowa, wprowadzona do orto-
grafii polskiej w roku
1998. * Z pozostałymi częściami
mowy, tzn. Z rzeczownikami,
przymiotnikami (w stop-
niu równym), partykułę
nie piszemy łącznie, np.: nie-
palenie, niechęć, nieczłowiek;
nieprzytomny, niewso-
ki, niegruby; nieszybko,
niemało. * Należy pamiętać
o tym, że wyrazy zakończone
na – anie, - enie, - cie,
choć pochodzą od czasowników,
są rzeczownikami-
dlatego partykułę nie piszemy
z nimi łącznie, np.: nieko-
chanie, nieużywanie, niepicie.
2. Pot. "partykuła
będąca prośbą o ptwierdzenie
wypowiedzenia
wcześniejszego”: Dobrze
mu powiedziałem,
nie? Chcesz dostać obiad,
nie? Jest tutaj fajnie,
nie?
I SWK, 203-204
źródło: nowy słownik poprawnej polszczyzny pwn
Prawdziwa cnota krytyk się nie boi